YUSUF HAS HÂCİB ve KUTADGU BİLİG

YUSUF HAS HÂCİB 1017 (1018) - 1071 (1072) YILLARI ARASINDA YAŞAMIŞ, BİLİNEN İLK TÜRK-İSLAM ŞÂİRİDİR. EDEBÎ ZEVKİ YÜKSEK, KÂMİL BİR İNSANDIR. MÜSLÜMAN TÜRKLERİN TEMEL YAPISI HAKKINDA SAĞLAM VE GENİŞ BİLGİLERE SÂHİPTİR. KUTADGU BİLİG’DE BU YAPININ GÜÇLENMESİ İÇİN ÖRNEK İNSAN KARAKTERİNİN NASIL İNŞA EDİLECEĞİNİ, ESERİNİN KAHRAMANLARI VASITASIYLA ANLATIR. 

ARAPÇA VE FARSÇA BİLMESİNE VE O DÖNEMDE DÎNÎ VE EDEBÎ ESERLERİN BU DİLLERLE YAZILMASININ YAYGIN BİR ALIŞKANLIK OLMASINA RAĞMEN ESERİNİ TÜRKÇE YAZMIŞTIR. İNSAN TOPLULUKLARININ MİLLET HÂLİNE GELEBİLMESİNDE DİLİN ÖNEMİNİ DE NASIL KULLANILMASI GEREKTİĞİNİ DE ÇOK İYİ BİLMEKTEDİR. ÇOK MÜKEMMEL BİR TÜRKÇESİ VARDIR. DENİLEBİLİR Kİ ORKUN KİTÂBELERİ’NDEKİ MUHTEŞEM TÜRKÇENİN VEZİN VE KAFİYE KAFTANI GİYDİRİLMİŞ ŞEKLİDİR.  CÜMLELERİ, SAYFALAR DOLUSU DÜŞÜNCENİN EFRÂDINI CÂMİ, AĞYARINI MÂNİ TARZDA ÖZETİDİR.

BİRKAÇ ÖRNEK:

*Güzel koku ve bilgi, birbirine benzer. İnsan bunları yanında gizli tutamaz.                      

*Cimri, kendi malını kendisinden esirger. Başkasının hakkını vermesi mümkün değildir.                                                            

*Âlimin sözü, toprak için su gibidir. Toprağa su verilince nimet çıkar.                                                                 

*Vücudun besini ağızdan, ruhun besini kulaktan alınır.                                                                                      

*Şeytan din hırsızıdır.                                                                                                                                                        

*İster şeker ve helva, ister darı ve arpa yemiş olsun, doyup yatan insan sabah yine aç kalkar.                                      

*Allah insana iki göz, iki kulak vermiştir. Biri dünyâ, diğeri ahret içindir.  

YUSUF HAS HÂCİB, KONUŞTURDUĞU HER ŞAHSI, TİTİZLİKLE SEÇMİŞ, KENDİ BİLGİSİNİ, DÜŞÜNCELERİNİ VE İRFANINI ONLARIN DİLİYLE MUHATABA ANLATMIŞTIR. HER BİR CÜMLE, O’NUN İRFAN VE HÜNERİYLE ‘HİKMET’ LİBASINA BÜRÜNMÜŞTÜR.